ถาม-ตอบเกี่ยวกับ: ความสัมพันธ์ระหว่างสิ่งมีชีวิต

1. คำถาม: ภาวะพึ่งพา (Mutualism) คือความสัมพันธ์แบบใด?

• คำตอบ: เป็นความสัมพันธ์ที่สิ่งมีชีวิตทั้งสองชนิด ได้รับประโยชน์ร่วมกัน (\(\text{+, +}\)) และ ต้องอยู่ร่วมกันตลอดไป ไม่สามารถแยกจากกันได้ ตัวอย่างเช่น ไลเคน (รากับสาหร่าย)

2. คำถาม: ภาวะได้ประโยชน์ร่วมกัน (Protocooperation) คือความสัมพันธ์แบบใด?

• คำตอบ: เป็นความสัมพันธ์ที่ทั้งสองฝ่าย ได้รับประโยชน์ร่วมกัน (\(\text{+, +}\)) เหมือนภาวะพึ่งพา แต่มีความแตกต่างคือ สามารถแยกกันอยู่ได้ โดยไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต ตัวอย่างเช่น นกเอี้ยงกับควาย

3. คำถาม: ภาวะอิงอาศัย หรือภาวะเกื้อกูล (Commensalism) คืออะไร?

• คำตอบ: เป็นความสัมพันธ์ที่ฝ่ายหนึ่ง ได้รับประโยชน์ (\(\text{+}\)) แต่อีกฝ่าย ไม่ได้รับและไม่เสียประโยชน์ (\(\text{0}\)) ตัวอย่างเช่น ปลาฉลามกับปลาเหาฉลาม

4. คำถาม: ภาวะล่าเหยื่อ (Predation) คือความสัมพันธ์แบบใด?

• คำตอบ: เป็นความสัมพันธ์ที่ฝ่ายหนึ่งคือ ผู้ล่า (\(\text{+}\)) ได้รับประโยชน์จากการ จับกิน อีกฝ่ายคือ เหยื่อ (\(\text{-}\)) ซึ่งเสียชีวิตหรือได้รับอันตราย ตัวอย่างเช่น เสือล่ากวาง

5. คำถาม: ภาวะปรสิต (Parasitism) คืออะไร?

• คำตอบ: เป็นความสัมพันธ์ที่ ปรสิต (\(\text{+}\)) อาศัยอยู่กับ ผู้ถูกอาศัย (Host) (\(\text{-}\)) โดยปรสิตได้รับอาหารหรือที่อยู่ ส่วนผู้ถูกอาศัยเสียประโยชน์หรือเกิดโรค ตัวอย่างเช่น พยาธิในลำไส้

6. คำถาม: ความสัมพันธ์แบบแก่งแย่งแข่งขัน (Competition) คืออะไร?

• คำตอบ: เป็นความสัมพันธ์ที่สิ่งมีชีวิตทั้งสองฝ่าย เสียประโยชน์ร่วมกัน (\(\text{-, -}\)) มักเกิดขึ้นเมื่อสัตว์ต่างชนิดกันต้องการ ทรัพยากร หรือ อาหาร ชนิดเดียวกันที่หายาก

7. คำถาม: ความสัมพันธ์แบบเป็นกลาง (Neutralism) คืออะไร?

• คำตอบ: เป็นความสัมพันธ์ที่สิ่งมีชีวิตต่างชนิดอยู่ร่วมกัน แต่ ไม่มีปฏิสัมพันธ์กัน และ ไม่มีฝ่ายใดได้หรือเสียประโยชน์ (\(\text{0, 0}\))

8. คำถาม: ถ้าเหาฉลามที่เกาะปลาฉลามได้รับอาหารที่ฉลามกินเหลือ แต่ฉลามไม่ได้รับผลกระทบใด ๆ ความสัมพันธ์นี้คืออะไร?

• คำตอบ: คือ ภาวะอิงอาศัย (Commensalism) เพราะเหาฉลามได้ประโยชน์ (อาหาร) แต่ฉลามไม่เสียหรือได้ประโยชน์

9. คำถาม: แบคทีเรียในลำไส้ใหญ่ของมนุษย์ที่ช่วยย่อยอาหาร และมนุษย์ได้รับประโยชน์คือการสร้างวิตามิน K จัดเป็นความสัมพันธ์แบบใด?

• คำตอบ: จัดเป็น ภาวะพึ่งพา (Mutualism) เพราะทั้งแบคทีเรีย (ได้ที่อยู่และอาหาร) และมนุษย์ (ได้วิตามิน K) ต่างได้รับประโยชน์และพึ่งพากัน

10. คำถาม: ถ้าหนอนกินใบไม้ พลังงานจะถูกถ่ายทอดจากใบไม้ไปยังหนอน ความสัมพันธ์นี้คืออะไร?

• คำตอบ: คือ ภาวะล่าเหยื่อ (Predation) ในความหมายที่กว้าง โดยใบไม้ (ผู้ถูกล่า) เป็นเหยื่อ และหนอน (ผู้ล่า) ได้รับพลังงานจากการกิน