ถาม-ตอบเกี่ยวกับ: การขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์และดวงจันทร์

1. คำถาม: ปรากฏการณ์การขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์และดวงจันทร์เกิดจากอะไร?

• คำตอบ: เกิดจากการ หมุนรอบตัวเองของโลก จากทิศตะวันตกไปทิศตะวันออก ทำให้เรามองเห็นวัตถุท้องฟ้าทั้งหมด (รวมถึงดวงอาทิตย์และดวงจันทร์) เคลื่อนที่ไปในทิศทางตรงกันข้าม คือจาก ตะวันออก ไปยัง ตะวันตก

2. คำถาม: ดวงอาทิตย์ขึ้นและตกในทิศทางใด?

• คำตอบ:

  • ขึ้น: โดยประมาณคือทิศ ตะวันออก

  • ตก: โดยประมาณคือทิศ ตะวันตก

  • หมายเหตุ: ทิศทางที่แท้จริงจะเปลี่ยนแปลงไปเล็กน้อยตลอดปีตามฤดูกาล

3. คำถาม: ทิศทางการขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์มีการเปลี่ยนแปลงตามฤดูกาลหรือไม่?

• คำตอบ: มีการเปลี่ยนแปลงครับ ในช่วง ฤดูร้อน (Summer) ดวงอาทิตย์จะขึ้นและตกค่อนไปทาง ทิศเหนือ และในช่วง ฤดูหนาว (Winter) ดวงอาทิตย์จะขึ้นและตกค่อนไปทาง ทิศใต้

4. คำถาม: ในวันวิษุวัต (Equinox) ดวงอาทิตย์จะขึ้นและตกที่ตำแหน่งใด?

• คำตอบ: ในวันวิษุวัต (ที่กลางวันกลางคืนยาวเท่ากัน) ดวงอาทิตย์จะขึ้นตรงที่ ทิศตะวันออก จริง ๆ และตกตรงที่ ทิศตะวันตก จริง ๆ

5. คำถาม: ดวงจันทร์มีทิศทางการขึ้น-ตกเหมือนดวงอาทิตย์หรือไม่?

• คำตอบ: โดยหลักการก็คือจากตะวันออกไปตะวันตก แต่ ตำแหน่งการขึ้น-ตกของดวงจันทร์จะเปลี่ยนไปอย่างมากและรวดเร็ว ในแต่ละวัน เนื่องจากดวงจันทร์มีการโคจรรอบโลก (เคลื่อนที่ไปในทิศตะวันออก)

6. คำถาม: ทำไมดวงจันทร์จึง "ขึ้นช้าลง" ประมาณ 50 นาทีในแต่ละวัน?

• คำตอบ: เพราะดวงจันทร์กำลัง โคจรรอบโลก (เคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันออก) การเคลื่อนที่นี้ทำให้โลกต้องหมุนไปในทิศตะวันออกเพิ่มขึ้นเล็กน้อย เพื่อให้ตำแหน่งเดิมของดวงจันทร์กลับมาตรงกับจุดที่สังเกตได้อีกครั้งในวันถัดไป

7. คำถาม: ตำแหน่งการขึ้น-ตกของดวงจันทร์มีความสัมพันธ์กับ "ข้างขึ้นข้างแรม" อย่างไร?

• คำตอบ: ข้างขึ้น (หลังวันเดือนดับ) ดวงจันทร์จะขึ้นและตกในช่วง กลางวัน ส่วน ข้างแรม ดวงจันทร์จะขึ้นและตกในช่วง กลางคืน

8. คำถาม: เราจะใช้การขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์ในการกำหนด "ทิศ" ได้อย่างไร?

• คำตอบ: หากทราบเวลาที่แน่นอน (เช่น 06:00 น. คือดวงอาทิตย์ขึ้นโดยประมาณ) เราสามารถ หันหน้าเข้าหาดวงอาทิตย์ เมื่อขึ้น คือทิศตะวันออก ด้านหลังคือทิศตะวันตก ด้านขวามือคือทิศใต้ และด้านซ้ายมือคือทิศเหนือ

9. คำถาม: การโคจรของดวงจันทร์รอบโลกส่งผลต่อการมองเห็น "ตำแหน่ง" ของดวงจันทร์บนท้องฟ้าอย่างไร?

• คำตอบ: การโคจรทำให้ดวงจันทร์เปลี่ยนตำแหน่งบนท้องฟ้าอย่างชัดเจนในแต่ละวัน เมื่อสังเกตในเวลาเดิม (เช่น สองทุ่ม) เราจะเห็นดวงจันทร์ เคลื่อนที่ไปทางทิศตะวันออก (หรือค่อนไปทางซ้ายมือ) มากขึ้นทุกคืน

10. คำถาม: หากเราอยู่ใกล้ขั้วโลก ปรากฏการณ์การขึ้น-ตกของดวงอาทิตย์จะเปลี่ยนไปอย่างไร?

• คำตอบ: ใกล้ขั้วโลกจะเกิดปรากฏการณ์ พระอาทิตย์เที่ยงคืน (Midnight Sun) ในฤดูร้อน (ดวงอาทิตย์ไม่ตกเลย) และ กลางคืนยาวนาน ในฤดูหนาว (ดวงอาทิตย์ไม่ขึ้นเลย) เนื่องจากแกนโลกเอียง