ถาม-ตอบเกี่ยวกับ: สุริยุปราคาและจันทรุปราคา

1. คำถาม: สุริยุปราคา (Solar Eclipse) คืออะไร?

• คำตอบ: คือ ปรากฏการณ์ที่ดวงอาทิตย์ถูกบัง เมื่อ ดวงจันทร์ โคจรเข้ามาอยู่ ระหว่าง โลกกับดวงอาทิตย์ ทำให้เงาของดวงจันทร์ทอดมาตกบนโลก

2. คำถาม: เงาของดวงจันทร์มีกี่ส่วน และส่วนใดทำให้เกิดสุริยุปราคาเต็มดวง?

• คำตอบ: เงาของดวงจันทร์มี 2 ส่วนหลัก

  • เงามืด (Umbra): เป็นส่วนของเงาที่มืดสนิท ผู้ที่อยู่ในบริเวณนี้จะเห็น สุริยุปราคาเต็มดวง

  • เงามัว (Penumbra): เป็นส่วนของเงาที่มืดไม่สนิท ผู้ที่อยู่ในบริเวณนี้จะเห็น สุริยุปราคาบางส่วน

3. คำถาม: สุริยุปราคาเต็มดวงเกิดขึ้นเฉพาะในช่วงข้างแรมหรือข้างขึ้น?

• คำตอบ: สุริยุปราคาจะเกิดขึ้นได้เฉพาะในช่วง ดวงจันทร์ใหม่ หรือ เดือนดับ (New Moon) เท่านั้น เพราะเป็นช่วงที่ดวงจันทร์อยู่ระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์

4. คำถาม: จันทรุปราคา (Lunar Eclipse) คืออะไร?

• คำตอบ: คือ ปรากฏการณ์ที่ดวงจันทร์ลับหายไปในความมืด เมื่อ โลก โคจรเข้ามาอยู่ ระหว่าง ดวงอาทิตย์กับดวงจันทร์ ทำให้เงาของโลกทอดไปบังดวงจันทร์

5. คำถาม: จันทรุปราคาเกิดขึ้นในช่วงข้างแรมหรือข้างขึ้น?

• คำตอบ: จันทรุปราคาจะเกิดขึ้นได้เฉพาะในช่วง ดวงจันทร์เต็มดวง (Full Moon) เท่านั้น เพราะเป็นช่วงที่ดวงจันทร์อยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์ โดยมีโลกอยู่ตรงกลาง

6. คำถาม: ทำไมดวงจันทร์ที่เกิดจันทรุปราคาเต็มดวงจึงมักมีสีแดงหรือสีส้ม?

• คำตอบ: ถึงแม้ดวงจันทร์จะอยู่ในเงามืดของโลก แต่แสงอาทิตย์บางส่วนจะ หักเห ผ่านชั้นบรรยากาศของโลกไปกระทบดวงจันทร์ โดยแสงสีฟ้าจะกระเจิงออกไป ทำให้เหลือแต่แสงสีแดงที่ส่องถึงดวงจันทร์ ปรากฏเป็น "พระจันทร์สีเลือด" (Blood Moon)

7. คำถาม: ทำไมสุริยุปราคาและจันทรุปราคาจึงไม่เกิดขึ้นทุกเดือน?

• คำตอบ: เพราะ ระนาบการโคจรของดวงจันทร์เอียง ทำมุมเล็กน้อยกับระนาบการโคจรของโลก (ระนาบสุริยวิถี) ทำให้ส่วนใหญ่ดวงจันทร์จะโคจรอยู่เหนือหรือใต้แนวเส้นตรงของโลก-อาทิตย์

8. คำถาม: สุริยุปราคาและจันทรุปราคามีความแตกต่างกันในแง่ของ "พื้นที่การมองเห็น" อย่างไร?

• คำตอบ:

  • สุริยุปราคา: เห็นได้ในพื้นที่ แคบ ๆ บนโลกเท่านั้น (ตามแนวเงามืดของดวงจันทร์)

  • จันทรุปราคา: เห็นได้ในพื้นที่ กว้างมาก คือทุกพื้นที่บนโลกที่กำลังอยู่ในช่วงกลางคืน

9. คำถาม: "สุริยุปราคาวงแหวน" (Annular Solar Eclipse) เกิดขึ้นได้อย่างไร?

• คำตอบ: เกิดขึ้นเมื่อดวงจันทร์โคจรอยู่ ไกลจากโลกมากเกินไป ทำให้ขนาดปรากฏของดวงจันทร์เล็กกว่าดวงอาทิตย์เล็กน้อย แม้ดวงจันทร์จะบังดวงอาทิตย์เต็มที่แล้ว ก็ยังเหลือแสงอาทิตย์เป็น วงแหวนสว่าง ล้อมรอบ

10. คำถาม: ในระหว่างเกิดสุริยุปราคาเต็มดวง เราจะสังเกตเห็นปรากฏการณ์ใดรอบ ๆ ดวงอาทิตย์ที่ถูกบัง?

• คำตอบ: เราจะสังเกตเห็น โคโรนา (Corona) ซึ่งเป็นชั้นบรรยากาศนอกสุดของดวงอาทิตย์ที่มีความสว่างเรืองรองเป็นรัศมีสีขาวรอบ ๆ ดวงจันทร์ที่บัง